Gra w tysiąca jest jedną z odmian mariasza, tradycyjnej – i praktycznie zapomnianej – polskiej gry karcianej, o której wspomina nawet nasz narodowy wieszcz na kartach „Pana Tadeusza”. „Mariasz” (z francuskiego mariage – małżeństwo) to król i dama tego samego koloru w ręku jednego gracza – taki układ w grze w tysiąca to tzw. „meldunek” wart określoną liczbę punktów. Przedstawiamy historię i zasady gry w tysiąca.
Tysiąc jest znany w Europie Środkowej i Wschodniej: szczególnie w Polsce, ale także na Litwie, Białorusi, Ukrainie czy Rosji. W każdym z krajów, a nawet w różnych regionach Polski reguły nieznacznie się różnią (poziomy licytacji, kolory meldunków, reguły „bomb”, poziom, od którego dopisuje się tylko punkty z gry, itp.), ale ogólne reguły pozostają takie same.
Tysiąc jest doskonałą grą dla trzech osób, w której oprócz szczęścia liczy się także taktyka i strategia oraz umiejętność zapamiętywania przebiegu rozgrywki. Przy rozpoczęciu partii gracze startują z zerowym dorobkiem punktowym, a w czasie trwania gry, w kolejnych rozdaniach zdobywają punkty za wylicytowaną grę lub ugrane lewy (tzw. „bitki”). Gracz, który jako pierwszy zdobędzie co najmniej 1000 punktów, wygrywa (stąd nazwa gry). Gra może być rozgrywana również w cztery osoby – w takim przypadku, w każdym rozdaniu jeden z graczy nie uczestniczy bezpośrednio w grze (ale dolicza sobie punkty za karty w tzw. „musie” lub „musiku”).
Do gry wymagana jest talia 24-kartowa: od Dziewiątek do Asów. Kolory w grze w tysiąca mają tradycyjne nazwy: wino (pik – ♠), żołądź (trefl – ♣), dzwonek (karo – ♦) i czerwień (kier – ♥). Starszeństwo (kolejność) i wartość punktowa kart w każdym z kolorów jest następująca:
| As | A | 11 punktów |
| Dziesiątka | 10 | 10 punktów |
| Król | K | 4 punktów |
| Dama | D | 3 punkty |
| Walet | W | 2 punkty |
| Dziewiątka | 9 | 0 punktów |
Łączna liczba punktów w każdym kolorze wynosi 30, a wszystkich kart w czterech kolorach 120.
Ponadto Król i Dama jednego koloru to tzw. meldunek – jeżeli gracz posiada obydwie te karty i podczas rozgrywki ma możliwość rozpoczęcia lewy, to po położeniu króla lub damy może „zameldować” określoną liczbę punktów, które zostaną doliczone do jego dorobku punktowego:
| Meldunek pik ♠ | 40 punktów |
| Meldunek trefl ♣ | 60 punktów |
| Meldunek karo ♦ | 80 punktów |
| Meldunek kier ♥ | 100 punktów |
Po zameldowaniu dany kolor staje się kolorem atutowym – karty w tym kolorze są starsze niż pozostałe.
Każda partia składa się z kolejnych rozdań, a w trakcie każdego rozdania występują następujące po sobie elementy gry: rozdanie kart, licytacja, ustalenie poziomu gry, rozgrywka, podliczenie i dopisanie punktów.
Rozdanie kart
Pierwszego rozdającego ustala się poprzez losowanie, kolejni rozdający zmieniają się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W tradycyjnej grze rozdający powinien dokładnie potasować karty oraz zaoferować przełożenie talii graczowi siedzącemu po prawej stronie. Każdy z graczy otrzymuje po 7 kart, a 3 karty odkładane są na „musa” – w tradycyjnej grze, ze względu na możliwość podejrzenia podczas tasowania, na „musa” nie powinno się odkładać ani pierwszej, ani ostatniej karty.
Po rozdaniu kart stół wygląda jak na zdjęciu obok.
Licytacja
Po rozdaniu każdy z graczy zabiera swoje karty i ocenia, ile punktów może zdobyć w rozgrywce (uwzględniając posiadane meldunki oraz szanse polepszenia posiadanego układu przez karty pozostające w nieodkrytym jeszcze „musie”). W toku licytacji gracze kolejno deklarują liczbę punktów, które zdobędą podczas rozgrywki – zawsze jest to wielokrotność liczby 10.
Licytację rozpoczyna gracz siedzący po lewej stronie rozdającego, który – niezależnie od posiadanych kart – musi zalicytować 100 punktów. Kolejny gracz (na lewo, zgodnie z ruchem wskazówek zegara) deklaruje swoją liczbę punktów – musi zadeklarować więcej niż poprzednik lub spasować. Gracz, który spasował, nie może już brać udziału w licytacji. Licytację wygrywa gracz deklarujący największą liczbę punktów, który zostaje „rozgrywającym” i ma prawo wziąć karty odłożone do „musa”.
Gracz nieposiadający żadnego meldunku, nie może licytować więcej niż 120 punktów (maksymalna liczba punktów przy braku meldunku i założeniu, że gracz zbierze wszystkie lewy). Gracz posiadający tylko meldunek pik ¦, nie może licytować więcej niż 160 punktów, itd. Podczas licytacji powyżej 120 punktów gracz musi posiadać meldunek w kartach (Króla i Damę określonego koloru), nie może liczyć, że brakująca karta znajdzie się w „musie”. W przypadku, kiedy gracz licytuje powyżej 120 punktów, pozostali gracze mogą zażądać pokazania odpowiedniego meldunku. Jeżeli gracz, w odpowiedzi na takie żądanie, nie pokaże meldunku, to nie może zadeklarować licytowanej liczby punktów.
Kolejny licytujący gracz może przebić poprzednika o dowolną liczbę punktów (musi to być oczywiście wielokrotność liczby 10 i posiadane karty muszą pozwalać na zalicytowanie na takim poziomie). Zalicytowanie np. po 100 punktach od razu 130 punktów może być elementem taktyki mającej na celu zablokowanie licytacji innych graczy. Możliwy jest też wariant gry, w którym licytacja jest stopniowana – tzn. kolejny gracz może przebić poprzedniego licytującego tylko o 10 punktów lub może spasować.
Ustalenie poziomu gry
Po zakończeniu licytacji gracz, który wygrał licytację (tzn. został rozgrywającym), odsłania karty odłożone do „musa”, pokazuje je pozostałym graczom, a następnie dokłada je do swoich kart (w tym momencie ma 10 kart, a pozostali gracze po 7). W sytuacji, gdy licytację wygrał gracz, który musiał zalicytować 100 punktów, tzn. kiedy po rozpoczęciu licytacji dwaj pozostali gracze od razu spasowali, nie musi on pokazywać pozostałym graczom kart z „musa”.
Następnie, gracz posiadający 10 kart ocenia maksymalną liczbę punktów, które będzie mógł zdobyć w rozgrywce i oddaje po jednej karcie każdemu z pozostałych graczy (teraz wszyscy gracze mają po 8 kart). Przekazane mogą być dowolne karty – w praktyce oddaje się karty, które będą najmniej przydatne w nadchodzącej rozgrywce.
Po przekazaniu kart gracz ostatecznie deklaruje, jaką liczbę punktów zdobędzie w rozgrywce. Zadeklarowana liczba punktów musi być wielokrotnością liczby 10 i nie może być niższa niż wylicytowana przez gracza w trakcie licytacji.
W niektórych wariantach gry, na tym etapie rozdania, możliwe jest „rzucenie bomby”: jeżeli gracz oceni, że nie ma możliwości zdobycia wylicytowanej liczby punktów, to może wycofać się z rozgrywki bez odpisania punktów, a każdy z przeciwników otrzymuje po 60 punktów. W zależności od wariantu gry lub umowy pomiędzy graczami, dopuszczalna jest różna liczba rzuconych bomb (włączając w to brak takiej możliwości).
Rozgrywka
Gracz, który wygrał licytację i wziął „musa”, rozpoczyna rozgrywkę poprzez wyłożenie na stół dowolnie wybranej przez siebie karty – tym samym rozpoczyna pierwszą lewę. Kolejni gracze (z ruchem wskazówek zegara) dokładają po jednej karcie, zgodnie z poniższymi regułami:
- należy dołożyć kartę do koloru pierwszej karty wyłożonej w danej lewie,
- jeżeli gracz ma taką możliwość, to musi przebić – tzn. dołożyć kartę wyższą niż
najwyższa leżąca na stole (musi to być karta w kolorze wyjścia, a jeżeli takiej nie
ma, to karta w kolorze atutowym), - jeżeli gracz nie ma karty do koloru i nie może przebić, to może dołożyć dowolną kartę.
Lewę wygrywa ten gracz, który dołożył najstarszą kartę w kolorze atutowym, a jeżeli atuty nie były dorzucane, to najstarszą kartę w kolorze rozpoczynającym lewę. Do następnej lewy wychodzi ten gracz, który wziął ostatnią lewę (wykładając na stół dowolnie wybraną przez siebie kartę).
Jeżeli gracz rozpoczyna lewę (pierwszą w rozgrywce lub po wzięciu poprzedniej) może ogłosić meldunek. W tym celu musi wyłożyć na stół Króla lub Damę i określić wartość meldunku (np. dla karo ¦ powiedzieć: „melduję 80”). Z reguły meldunek ogłasza się Damą – w przypadku zabrania lewy przez przeciwników traci się 3 punkty, a nie 4. Po zameldowaniu kolor meldunku staje się kolorem atutowym i pozostaje nim do końca rozgrywki lub do ogłoszenia innego meldunku (przez tego samego gracza lub jednego z przeciwników).
Podliczenie i dopisanie punktów
Po rozegraniu wszystkich lew każdy z graczy podlicza punkty w kartach, które zebrał w lewach. Jeżeli któryś z graczy ogłosił meldunek, to dolicza odpowiednią liczbę punktów do punktów zdobytych w kartach.
Gracz rozgrywający musi uzyskać co najmniej taką liczbę punktów (z dokładnością do jednego punktu), jaką deklarował po zakończeniu licytacji, przed rozpoczęciem rozgrywki. Jeśli uzyskał wymaganą liczbę punktów, to do jego wyniku dopisywana jest wartość ugranego kontraktu. Jeżeli zdobył mniej punktów niż deklarował, to wartość kontraktu jest odejmowana od jego punktacji – gracz może mieć ujemną liczbę punktów na swoim koncie.
Pozostali gracze, po podliczeniu punktów z kart i ewentualnych meldunków, zaokrąglają ich liczbę do wielokrotności liczby 10 i taką wartość dodają do całkowitej liczby posiadanych punktów (zaokrąglenie: 0÷4 w dół, 5÷9 w górę).
Jeśli gracz zdobędzie 800 punktów (w niektórych wariantach 900), to do jego wyniku dopisywane są jedynie te punkty, które zdobędzie jako rozgrywający (po wygranej licytacji). Jeśli „spadnie” poniżej tego progu, ponownie może mieć doliczane punkty ugrane w kartach w trakcie gry, kiedy nie jest rozgrywającym.
Jeżeli któryś z graczy po podliczeniu i zapisaniu wyniku rozgrywki uzyska 1000 lub więcej punktów, to partia kończy się i gracz, który zdobył lub przekroczył 1000 punktów wygrywa.
Czy wiesz, że
Protoplastą brydża jest wist – gra, której początki sięgają XVI–XVII w.
